M. G. Varvounis, Traditional and Popular Religiosity in Greece: Customs and Rituals. Studies and Aspects on Social and Religious Folkloristics. Belgrade – Athens 2018, σσ. 351 (έκδ. Institute of Ethnography – Serbian Academy of Sciences and Arts / Етногра

Το βιβλίο αυτό ασχολείται με νεωτερικές μορφές και εκδηλώσεις της ελληνικής λαϊκής θρησκευτικότητας, σε μια σειρά επιμέρους κεφαλαίων στην αγγλική γλώσσα, ενώ σε επίμετρο δημοσιεύονται τρεις ακόμη μελέτες, δύο σε γερμανική και μία σε ιταλική γλώσσα.  Όπως είναι γνωστό, στις αστικές ενορίες της εποχής μας δημιουργούνται μια σειρά από νεωτερικά θρησκευτικά έθιμα, τα οποία και προσδιορίζουν τη σύγχρονή μας αστική θρησκευτικότητα. Ορισμένες από τις πλέον χαρακτηριστικές μορφές των νεοπαγών αυτών εθίμων εξετάζουμε στη συνέχεια, που σχετίζονται με τις πανηγύρεις και τις εκδρομές των αστικών ενοριών. Η επισήμανση και μελέτη τους, πέρα από τις πολιτισμικές παρουσιάζει και ποιμαντικές διαστάσεις, δεδομένου ότι αποτελούν χαρακτηριστικές περιπτώσεις εθιμοταξιών και τελετουργιών που καθημερινά αντιμετωπίζουν οι ιερείς, οι οποίοι κάποτε συμβάλλουν καθοριστικά στο σχηματισμό και στην καθιέρωσή τους. Γι’ αυτό και η μελέτη τους παρουσιάζει ευρύτερο κοινωνικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον, δεδομένου ότι αποτελούν εκφράσεις σύγχρονες παλαιών ανθρώπινων συναισθημάτων και επιδιώξεων, εμπλουτισμένες όμως με μορφές της νεωτερικής καθημερινότητας. Άλλωστε, νεωτερικές μορφές τελετουργιών απαντούν από τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα μέχρι και τις μέρες μας, σε όλα σχεδόν τα πεδία της ελληνικής θρησκευτικής λαογραφίας, πρώτα στα μεγάλα αστικά κέντρα, κατόπιν δε στους επαρχιακούς αστικούς δήμους και, τελευταία, και στα πλέον μικρά χωριά. Για την εξάπλωση αυτή, υπεύθυνη είναι βεβαίως η τηλεόραση, αλλά και τα ηλεκτρονικά μέσα άμεσης και ταχύτατης επικοινωνίας, με τα οποία οι τεχνολογίες αιχμής έχουν προμηθεύσει το σύγχρονο άνθρωπο. Πρόκειται για ένα ιδιαιτέρως σημαντικό και ενδιαφέρον λαογραφικό φαινόμενο, μέσω του οποίου ανανεώνεται από τελετουργική άποψη η εκδήλωση της παραδοσιακής θρησκευτικής συμπεριφοράς του λαού, με την μεταφορά μορφών από τις πολυάνθρωπες ενορίες των πόλεων, στις οποίες αυτές είναι βεβαίως αναγκαίες και απαραίτητες, στις μικρότερες ενορίες της επαρχίας, όπου οι περισσότεροι πιστοί γνωρίζονται μεταξύ τους. Εδώ λοιπόν μελετώνται παρόμοιες νεωτερικές μορφές, που άπτονται τόσο της θρησκευτικής, όσο και της κοινωνικής λαογραφίας, με βάση επιτόπια και βιβλιογραφική έρευνα, και με μια σειρά παραδειγμάτων από τον ελληνικό παραδοσιακό και λαϊκό πολιτισμό. Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύεται η ελληνική λαϊκή θρησκευτικότητα στην διαχρονική της πορεία, και οριοθετούνται οι νέες κατευθύνσεις της ελληνικής λαογραφικής έρευνας, που στην πραγματικότητα ανανεώνουν την επιστήμη της λαογραφίας, δείχνοντας την επικαιρότητά της ακόμη και για τις σύγχρονες λαϊκές πολιτισμικές μορφές, όπως ο προσκυνηματικός τουρισμός, οι μόδες των αμφίων, τα λαϊκά καλλιτεχνήματα που συνδέονται με προσκυνηματικά κέντρα, αλλά και οι ετεροπροσδιορισμοί των αλλοδαπών και άλλες πολλές ακόμη διαστάσεις της ελληνικής παραδοσιακής καθημερινότητας.