Σήμερα, σε γενικές γραμμές, η πρόσβαση στη σχολική εκπαίδευση είναι καθολική και κατά το μεγαλύτερο μέρος της δημοκρατική σε όλες τις περιοχές της Ευρώπης. Στο επίπεδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ισότιμη πρόσβαση υπάρχει πλέον σχεδόν παντού. Ωστόσο, παρατηρείται σήμερα ένα υψηλό επίπεδο δυσαρέσκειας, σχολικής εγκατάλειψης και αποτυχίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα γλωσσικά εμπόδια που ορθώνονται και οι κυρίαρχες πολιτισμικές επιρροές που αντανακλώνται στα κρατικά συστήματα έρχονται συχνά σε αντίθεση με τις ανάγκες πολλών μαθητών. Παρά το γεγονός ότι η πρόσβαση στην εκπαίδευση είναι ποικιλοτρόπως καθολική σε όλη την Ευρώπη μέχρι την ηλικία των 15-18 ετών, τα εκπαιδευτικά συστήματα από πολλές απόψεις δρουν ως παράγοντες διαίρεσης και κοινωνικού αποκλεισμού.

Η εξέταση της ιστορίας των εκπαιδευτικών συστημάτων αναφέρεται σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων σχετικά με την πρόσβαση στην εκπαίδευση διαχρονικά, όπως:

• ο ρόλος του κράτους και του ιδιωτικού τομέα στην υποστήριξη της εκπαίδευσης,
• ο κοινωνικός διαχωρισμός ή η ενσωμάτωση,
• ζητήματα φύλου: συν-εκπαίδευση ή ξεχωριστά σχολεία
• η κατάταξη των μαθητών σε τμήματα και η επιλογή για διαφοροποιημένη εκπαίδευση με κριτήρια τις κλίσεις ή τις ικανότητες,
• ο εκδημοκρατισμός, η μαζική και η θεσμοθετημένη εκπαίδευση,
• η διάρκεια της επίσημης σχολικής εκπαίδευσης και η δια βίου μάθηση,
• η ευελιξία, η πολυμορφία της παρεχόμενης εκπαίδευσης και η πολυπολιτισμική εκπαίδευση, η ενσωμάτωση ή η διάκριση, η δυνατότητα επιλογής,
• η εκπαίδευση των μειονοτήτων, των μεταναστών και των διακριτών γλωσσικών ομάδων.

Οι εκπαιδευτές των εκπαιδευτικών ενθαρρύνονται να αναπτύσσουν μελέτες περίπτωσης σε οποιοδήποτε από τα παραπάνω θέματα, χρησιμοποιώντας δεδομένα από τη δική τους χώρα, αλλά και από άλλες χώρες συγκριτικά.

Υπάρχουν πολλές πτυχές της πρόσβασης στην εκπαίδευση, τις οποίες μοιράζονται ή έχουν από κοινού σε όλη την Ευρώπη. Αυτές περιλαμβάνουν:

• τη δέσμευση στις δημοκρατικές αξίες·
• την πρόσβαση σε μουσεία και άλλους μαθησιακούς πόρους·
• τη σημασία του να γνωρίζει κανείς πολλές γλώσσες·
• τη διαμόρφωση στόχων της εκπαίδευσης που να είναι διαφανείς για τους μαθητές και
• την εξάλειψη των διακρίσεων φύλου.

Στο πλαίσιο αυτό, δεν επιχειρούμε μια εξαντλητική καταγραφή των ιστορικών μεταβολών που σημειώθηκαν στην πρόσβαση στην εκπαίδευση σε όλη την Ευρώπη από την εμφάνιση της τυπικής εκπαίδευσης. Αντίθετα, εστιάζουμε σε ορισμένες βασικές ιδέες, οι οποίες έχουν αποδειχτεί σημαντικές και έχουν επηρεάσει τις ζωές πολλών ανθρώπων που κατοικούν στην Ευρώπη. Οι ιδέες αυτές εξετάζονται στις ενότητες που ακολουθούν. Αυτές είναι:

• ισότητα των φύλων
• κοινωνικός διαχωρισμός
• η διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και η δια βίου μάθηση