Διδακτική ενότητα: Διαχωριστικές γραμμές και σύνορα
Πού απευθύνεται: Λύκειο
Η ιδέα ότι ένα ταξίδι είναι ασφαλέστερο αν κάποιος γέρει επίσημα έγγραφα για να αποδείξει την προέλευση και τον προορισμό του είναι αρκετά παλιά. Πράγματι, το 450 π.Χ. ο Πέρσης βασιλιάς Αρταξέρξης έδωσε στον αξιωματικό Νεεμία ένα γράμμα «για τους κυβερνήτες πέρα από το ποτάμι», αιτούμενος ασφαλή διάβαση, όταν εκείνος θα διερχόταν από το έδαφός τους. Αργότερα, στη Γαλλία του 17ου αιώνα, ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΔ΄ υπέγραψε προσωπικά «επιστολές αιτήματος», οι οποίες ονομάστηκαν ‘passe port’ αποδίδοντας κυριολεκτικά την έννοια της διάβασης μέσα από τις πύλες (port) μιας πόλης - απ' όπου και η σύγχρονη λέξη «passport/διαβατήριο».
Στην Αγγλία κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ερρίκου Ε΄ το Μυστικό Συμβούλιο ήταν το όργανο που παρείχε διαβατήρια· ένα από τα πλέον πρώιμα, που σώζεται μέχρι σήμερα, φέρει την υπογραφή του Καρόλου Ι΄ με ημερομηνία 18 Ιουνίου 1641 (βλ. πηγές) και εκδόθηκε για τον Γουίλιαμ Μπράντσαγκ (William Bradshagh) και τη σύζυγό του.
Πριν από το 1914 - και για περίπου 30 χρόνια - τα ταξίδια στην Ευρώπη δεν απαιτούσαν τη χρήση διαβατηρίου, κυρίως λόγω της ταχύτητας των τρένων και του πλήθους των ταξιδιωτών οι οποίοι διέσχιζαν τα σύνορα διαφόρων κρατών -μετακίνηση που δεν ευνοούσε την επιβολή περιοριστικών νόμων. Έτσι, η διάβαση των συνόρων ήταν μια εύκολη διαδικασία και για τους ταξιδιώτες η Ευρώπη ήταν ένας μεγάλος χώρος ελεύθερης μετακίνησης χωρίς διαχωριστικές γραμμές.
Αυτή η κατάσταση άλλαξε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν επιβλήθηκε οι ταξιδιώτες να φέρουν μαζί τους διαβατήριο για να διασχίσουν τα σύνορα. Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι μετά την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και καθώς αυτή εξελισσόταν, η χρήση των διαβατηρίων ατόνησε μέσα στην Ένωση, αλλά οι Ευρωπαίοι χρειάζονται ακόμη διαβατήριο για να περάσουν τα σύνορα μιας χώρας που δεν είναι μέλος της.
Μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση οριοθετήθηκε μια περιοχή χωρίς σύνορα, η λεγόμενη Ζώνη Σένγκεν, η οποία συγκροτείται από ευρωπαϊκές χώρες που έχουν καταργήσει το διαβατήριο και τους μεταναστευτικούς ελέγχους στα κοινά τους σύνορα. Εκτός των διαβατηρίων, οι Ευρωπαίοι χρειάζονται επίσης βίζα για να εισέλθουν σε ορισμένες χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η βίζα είναι ένα έγγραφο ή μια σφραγίδα που τοποθετείται στο διαβατήριο και βεβαιώνει ότι το άτομο επιτρέπεται να εισέλθει ή να αποχωρήσει από την επικράτεια για την οποία εκδόθηκε. Και οι βίζες αποτέλεσαν απαίτηση που προέκυψε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μια βίζα γενικά παρέχει σε ξένους υπηκόους την άδεια να εισέλθουν στη χώρα και να παραμείνουν σε αυτήν με περιορισμούς (συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και, συνήθως, απαγόρευση εργασίας).
Η είσοδος στη Ζώνη Σένγκεν απαιτεί βίζα εισόδου για πολίτες από πολλές χώρες εκτός ΕΕ.
Η συνθετότητα των ερωτημάτων μέσα σε αυτή τη μελέτη είναι τεράστια, συνεπώς το εύρος της περιορίζεται σε βασικά ζητήματα αναφορικά με τα διαβατήρια και τις απαιτήσεις βίζας μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αν και μπορούμε να προσεγγίσουμε μερικές ειδικότερες περιπτώσεις με περισσότερες λεπτομέρειες.
Επίκεντρό μας είναι οι ζωές των απλών ανθρώπων και οι συνέχειες της ιστορίας.
