Εκπαιδευτικό Σεμινάριο «Προσεγγίζοντας το Ολοκαύτωμα στην κλίμακα του τοπικού: η εβραϊκή κοινότητα της Καβάλας» (4-5 Μαρτίου 2016)

 
Το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης σε συνεργασία με το Σύνδεσμο Φιλολόγων Καβάλας πραγματοποίησαν στις 4 και 5 Μαρτίου 2016  στην Καβάλα εκπαιδευτικό σεμινάριο με θέμα «Προσεγγίζοντας το Ολοκαύτωμα στην κλίμακα του τοπικού: η εβραϊκή κοινότητα της Καβάλας». Το σεμινάριο συνέπεσε με την 73η επέτειο του εκτοπισμού της εβραϊκής κοινότητας και  πραγματοποιήθηκε στο Λύκειο Ελληνίδων Καβάλας, στο χώρο όπου στεγαζόταν μέχρι το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το εβραϊκό σχολείο της πόλης. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιείται εκδήλωση για την εβραϊκή κοινότητα της Καβάλας.
Στόχοι του σεμιναρίου ήταν να φωτιστούν άγνωστες ή αγνοημένες πτυχές της ζωής μιας από τις πλέον ακμάζουσες εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας, να αποκαλυφθούν τα τραυματικά γεγονότα του εκτοπισμού και της εξόντωσης, να αναδειχθούν προσωπικές ιστορίες αντίστασης και επιβίωσης μέσα από αφηγήσεις ζωής, καθώς και να αναλυθούν επίκαιρα ζητήματα μνήμης και μετα-μνήμης. Ταυτόχρονα, το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας επιδίωξε να συμβάλει στην ενίσχυση της επιστημονικής και παιδαγωγικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών πάνω στην τοπική ιστορία της Καβάλας, ώστε να αντιληφθούν τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της τοπικής κοινωνίας στη νεότερη και σύγχρονη ιστορία της και τα τραυματικά γεγονότα που τον εξάλειψαν.
Ειδικότερα, την πρώτη ημέρα, Παρασκευή 4 Μαρτίου, το σεμινάριο ήταν ανοικτό στο ευρύ κοινό και η προσέλευση ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Μάλιστα, ανάμεσα στους ακροατές υπήρξαν ευάριθμοι φοιτητές και φοιτήτριες του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Μετά την κήρυξη της έναρξης των εργασιών του σεμιναρίου από τον πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής κύριο Άγγελο Παληκίδη, λέκτορα του Τμήματος, χαιρετισμό απηύθυναν η Δήμαρχος Καβάλας κυρία Δήμητρα Τσανάκα, ο βουλευτής Καβάλας κύριος Κώστας Μορφίδης εκ μέρους της κυβέρνησης, ο Αντιπρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας κύριος Μωυσής Παρέντε, η Πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Καβάλας κυρία Βασιλική Γιαρίμπαπα, η Πρόεδρος του Δ.Σ. του Λυκείου Ελληνίδων Καβάλας κυρία Ευτέρπη Σαμαρά, ο εκπρόσωπος του Συλλόγου Μικρασιατών Καβάλας κύριος Κυριάκος Λυκουρίνος και δύο εκ των χορηγών του σεμιναρίου, οι κύριοι Βίκτωρ Βενουζίου και Συμεών Λάκε. Ακολούθησαν οι εισηγήσεις των ιστορικών Άγγελου Παληκίδη με θέμα «Ποιος φοβάται τους νεκρούς;», Οντέτ Βαρών-Βασάρ με θέμα «Ελληνοεβραίοι στην Κατοχή: εκτόπιση, αντίσταση, επιβίωση. Ιστορία και μνήμη» και Βασίλη Ριτζαλέου με θέμα «Οι Εβραίοι της Καβάλας: η ιστορία μιας λησμονημένης κοινότητας», καθώς και της κοινωνικής ανθρωπολόγου Βάλιας Κράββα με θέμα «Δύο Εβραίες θυμούνται: η διαχείριση της πείνας στην Ελλάδα της Κατοχής μέσα από αφηγήσεις ζωής». Στο τέλος δόθηκε μια μικρή συναυλία από τους σπουδαστές του Δημοτικού Ωδείου Καβάλας Επαμεινώνδα και Αντώνη Τζιβένη και προσφέρθηκε κρασί και παραδοσιακά σεφαραδίτικα εδέσματα, τα οποία ευγενικά πρόσφεραν κυρίες από τις εβραϊκές κοινότητες της Θεσσαλονίκης και της Λάρισας.
Την επόμενη ημέρα, Σάββατο 5 Μαρτίου το πρωί, πραγματοποιήθηκε ιστορικός περίπατος στην πόλη με την καθοδήγηση του Βασίλη Ριτζαλέου και ακολούθησε βιωματικό εργαστήριο, με τη συμμετοχή 50 περίπου εκπαιδευτικών. Στο εργαστήριο αξιοποιήθηκαν κυρίως προφορικές μαρτυρίες: (α) μια αποκαλυπτική βιντεοσκοπημένη συνέντευξη του τελευταίου εβραίου δημότη της Καβάλας Σαμπετάι Τσιμίνο, (β) η συγκλονιστική αφήγηση του Αλέξανδρου Σιμχά, ο οποίος διέφυγε με την οικογένειά του σε νηπιακή ηλικία από την Καβάλα και έζησε κρυμμένος την περίοδο της Κατοχής στην Αθήνα, και (γ) η εμπεριστατωμένη εισήγηση της κυρίας Οντέτ Βαρών-Βασάρ, η οποία αναφέρθηκε στην ιστορία της πατρικής οικογένειας που εκτοπίστηκε από την Καβάλα και ιδιαίτερα του διασωθέντα πατέρα της (Λέων Κ. Βαρών), τολμώντας να προσεγγίσει το ζήτημα με την οπτική της ιστορικού, χωρίς όμως να αποσιωπά τη συναισθηματική εμπλοκή και το ειδικό βάρος του βιώματος. Ακολούθησε η προβολή αποσπασμάτων από θεατρική παράσταση, βασισμένη στο έργο του Μισέλ Φάις «Πέστροφα Δουνάβεως». Στη συνέχεια ο ίδιος ο συγγραφέας οργάνωσε εργαστήριο δημιουργικής γραφής υπό τον τίτλο «Μνήμη ένα εργαστήρι επιβίωσης. Ανάμεσα στην Ιστορία και στη Λογοτεχνία», στο οποίο προσέγγισε από την πλευρά του λογοτέχνη το κοινωνικό περιβάλλον και το ψυχολογικό κλίμα των τραυματικών γεγονότων, ενώ άκουσε εργασίες δημιουργικής γραφής, τις οποίες είχαν ετοιμάσει οι εκπαιδευτικοί, έκανε παρατηρήσεις και συντόνισε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση για τους τρόπους προσέγγισης του Ολοκαυτώματος στο σχολείο. 
Η Οργανωτική Επιτροπή του σεμιναρίου αισθάνεται την ανάγκη να ευχαριστήσει τους κυρίους Βίκτωρα Βενουζίου, Συμεών Λάκε και Αλέξανδρο Σιμχά για την αμέριστη υποστήριξή τους. Επίσης, τις κυρίες του Λυκείου Ελληνίδων Καβάλας για την εξαιρετική φιλοξενία τους, καθώς και τους φοιτητές και τις φοιτήτριες του Τμήματος Δήμητρα Νεδέλκου, Αλίκη Αποστολίδου, Κωνσταντίνα Πιστόλα, Θόδωρο Θεοφάνους, Γιώργο Βασίλογλου και Περικλή Μαντέσο, οι οποίοι αποτέλεσαν την ομάδα υποστήριξης του σεμιναρίου. Τέλος, τους πολίτες της Καβάλας και τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι στήριξαν με ουσιαστικό τρόπο αυτή την προσπάθεια και υποσχέθηκαν να μεταφέρουν στις τάξεις τους όσα αποκόμισαν.